راز سوسن و جارو

به گزارش مجله روگذر، هفت پروانه با بال های سفید، بالای باغچه ای با گیاهان وحشی پرواز می کنند. احتمالاً تنها پروانه های محوطه وسیع دانشگاه تهران هستند که در پاییزِ هنوز گرم تهران می خرامند. از روی بوته سبز جارو می پرند و روی علفی هرز می نشینند. این باغچه کوچک، تنها فضای سبز دانشگاه تهران است که با اصرار چندین ساله دکتر حسین آخانی، استاد دانشکده زمین شناسی هرس نشده و وحشی باقی مانده. نمونه ای از اقلیم و محیط زیست ایران. سرزمین پهناور ما که خطر انقراض بسیاری از گیاهان بومی تهدیدش می کند.

راز سوسن و جارو

حسین آخانی سال هاست تحقیقاتش را روی محیط زیست و گیاهان بومی ایران متمرکز کرده و به این فکر می کند که در اقلیم بی آب و خشک ایران چه گیاهانی هنوز می توانند نفس بکشند، برگ کنند و گل بدهند. از همین روست که کنار باغچه گیاهان خودرو و بی نیاز به آبکمک، باغچه دیگری هم ساخته که خودش به آن می گوید مینیاتوری از گیاهان کویری ایران.

اینجا یک باغچه تحقیقاتی است. مینیاتوری از کویر های ایران است. ترکیبی است از ماسه و شوره زار و دریاچه نمک. از جنوب ایران گز آوردیم. از خراسان و جا های دیگر هم گیاهانی دیگر. سعی کردیم این مینیاتور را درست کنیم که هم برای تحقیقات محیط زیستی مورد استفاده قرار بگیرد، هم برای ایجاد فضای سبزی که زیاد به آبکمک نیاز ندارد. چون این ها عمدتاً گیاهان بیابانی هستند و به گرمای شدید بسیار مقاوم اند.

آخانی یک جا نمی ایستد، مدام از کنار این گیاه به پشت آن یکی گیاه می رود. راز گل را می داند و وقتی دست نوازش به برگ ها می کشد، خنده رضایت سرمی دهد. این باغچه ای که می بینید اصلاً آبکمک نشده و به صورت نمونه ایجاد شده. این هم گیاه جارو است که بدون آبکمک سبز شده. ایده ما این است که باغچه هایی را آبکمک کنیم که بتوانند هم در زمستان گیاه داشته باشند و هم در تابستان. البته بر اساس سازش هایی که دارند.

به سوسن آب ندهید

گوشه ای دیگر سه شاخه باریک و بلند با انحنایی نرم از دل خاک بیرون آمده اند. شاخه های گیاه نادر و بومی ایران که با اندکی بی توجهی به جمع هزاران گونه منقرض شده می پیوندد. آخانی می ایستد کنارشان. نام گیاه سوسن است همین چندوقت پیش، در اوج تابستان و خورشید گل داده بوده.

سوسن به صورت خودرو در غرب ایران رشد می کند. شمال خوزستان و تالاب شیمبار و ایذه و جنوب فارس. این گیاه الگوی ما برای ایجاد فضای سبز بدون آبکمک است. به این دلیل که این گیاه پاییز که می گردد برگ هایش درمی آید و تا اواخر خرداد ماه هست. یعنی زمانی که نیاز به آبکمک نیست. با بارندگی های زمستانه و بهاره آب می خورَد. بعد کاملاً خشک می گردد تا اینکه در اوج تابستان یکباره گل می کند و فقط درصورتی گل می دهد که اصلاً آبکمک صورت نگیرد. او از سال 88 روی این گیاه تحقیقاتش را شروع کرده است.

در چهارپنج سال اول این گیاه اصلاً گل نمی داد. رازش را آخر فهمیدم. دیدم در صورتی گل می دهد که باغچه مطلقاً آبکمک نگردد. اگر آبکمک بگردد گل نمی دهد. به همین دلیل برای مبارزه با کم آبی روی مدلی کار کردیم که بر اساس آن فضای سبز با مدل سوسن -جارو ایجاد گردد. جارو در تابستان برگ می کند و سوسن در زمستان. خود سوسن هم در تابستان گل می دهد. اگر روی ترکیب این ها نهاد های مرتبط کار منظرسازی بکنند، با توجه به اینکه خود ما امکانات و نیروی انسانی اش را نداریم، می تواند نوعی فضای سبز پایدار ایجاد کند و مصرف شدید آب در کشور را کاهش دهد.

راز سوسن

استاد دانشگاه تهران همیشه از همه جای فلات ایران گیاهانی را برای پژوهش جمع کرده. سوسن را هم از ایذه و بعد ها جا های دیگر پیدا کرده و آورده به تهران و اکنون دارد پژوهشش را روی همین گیاه ادامه می دهد که با حمایت برند ایرانی تولیدکننده محصولات بهداشتی-آرایشی شون بخشی از هزینه های تجهیز و نگهداری گلخانه و پروژه پرورش گیاه سوسن تأمین شده.

درست سال 88 بود. پیازش را آوردم توی دانشگاه کاشتم. همیشه این سؤال برایم مطرح بود که چرا گل نمی دهد. تا اینکه یک سال لوله ای که باغچه را آبکمک می کرد خراب شد. آن سال این گیاه گل کرد؛ و جالب تر اینکه آن بوته ای که نزدیک باغچه بغلی بود و از آن باغچه آب می گرفت گل نکرد. این باعث شد پی ببریم که نباید این گیاه را آبکمک کرد. این گیاه پیاز دارد. باغچه ای که مراقبت ندیده سرسبزتر و قشنگ تر از آن چمنی است که مدام آبکمک می خواهد.

دغدغه فضای سبز دارد و گیاه جارو را جایگزین مناسبی برای چمن می داند. گیاه جارو ناجی فضای سبز است. در یک سال پوشش انبوه ایجاد می کند. همیشه این گیاهان خودرو را به عنوان علف هرز قطع می کردند. بعد از سال ها که با مسئولان فضای سبز دانشگاه مصاحبه داشتیم، قبول کردند که علف های هرز این یک قطعه را قطع نکنند. آن چیزی که شما می بینید همه خودرو است. علاوه بر پروانه هایی که می بینید، داخلش پرِ حشره است. انواع پروانه ها و سوسک ها و عنکبوت ها. وجود این حشرات برای پایداری فضای سبز اینجا خیلی مفید است. به این دلیل که باعث می گردد این حشرات بومی شته ها را بخورند. اگر حشرات بومی زیاد بشوند، حشرات مهاجم دیگر نمی توانند وارد بشوند. چون اینجا در واقع دشمنشان زندگی می کند. حالا شما هی می خواهید چمن بکارید و جلو مردم را بگیرید که داخلش نشوند. خب بیایید همین فضای خودرو را ایجاد کنید که کسی هم داخلش نمی گردد.

اهداف پژوهش تازه

دوباره برمی گردد سمت باغچه مینیاتوری و از اهداف پژوهش تازه اش در همین باغچه می گوید. هدف نخست را ایجاد فضای سبز بدون نیاز به آبکمک عنوان می کند. هدف اول این است که برای ایجاد فضای سبز از گونه های بومی استفاده کنیم. فضای سبزی که نیاز به آبکمک نداشته باشد. خدمت بزرگی است به محیط زیست ایران و به جلوگیری از ازدست رفتن منابع آبی کشور کمک می کند.

هدف دوم حسین آخانی استفاده از ذخایر ژنتیکی این گیاهان است که کاربرد های زیادی دارند. همین جارویی که می بینید می تواند برای نمونه به عنوان خوراک مورد استفاده قرار بگیرد. مثلاً دانه های این جارو را در ژاپن به عنوان خاویار گیاهی در هتل ها سرو می کنند. در صورتی که در ایران باغبان ها این گیاه را به عنوان علف هرز می شناسند و می کنند و دور می اندازند. این ها خودرو هستند و اگر در همین محیط ازشان مراقبت نکنیم می آیند و می کنند و می برند. به این ترتیب این ها علاوه بر فضای سبز منافع دیگری هم دارد. ما باید منابع غذایی را متنوع کنیم. به یکسری غذا ها عادت کرده ایم. یک زمانی، آدم هایی آمده اند و یک سری چیز ها را اهلی کرده اند و ما هم عادت کرده ایم. در صورتی که ضرورتی ندارد که ما هرروز برنج بخوریم. می توانیم غذا های دیگری بخوریم. برنج محصولی است که برای تولید نیاز به آب بسیارفراوانی دارد. در صورتی که اگر ما بتوانیم به جای برنج از خوراک دیگری استفاده کنیم و یک وعده غذایی در هفته را جایگزین برنج کنیم، آنگاه ضرب در تعداد جمعیت کشور کنیم، خواهید دید که میزان صرفه جویی در آب نجومی است. استفاده از این گیاهان به عنوان منابع غذایی جدید یکی دیگر از اهداف ماست.

هدف سوم پژوهش هم ایجاد باغ گیاه شناسی است. می خواهیم این ها را در جایی نمایش بدهیم. چرا که اگر تحقیقات دیگری در آینده صورت بگیرد این ها در دسترس خواهند بود. من اکنون دانش این را دارم که فلان گیاه در کدام بیابان این سرزمین رشد می کند، ولی باید بدانیم که آن گیاه به راحتی می تواند منقرض گردد و از بین برود. جاده سازی بگردد و غیره. اگر بتوانیم این گیاهان را به صورت زنده حفظ کنیم، محققان ما راحت به این ها دسترسی خواهند داشت.

آخانی گلخانه ای را هم در کنار باغچه ساخته و برخی از گیاهان را آنجا پرورش می دهد. همان گیاهانی که از آبکمک بی نیاز باشند. اما آن باغچه مینیاتوری انگار بخشی از حیات اوست. آنچنان که با هیجان بسیار از یک زندگیِ دیگر توی همین باغچه حرف می زند: توی دانشگاه یک خانواده روباه زندگی می کنند. از موقعی که این باغچه را درست کرده ایم، این ها آمده اند داخل تپه ها لانه درست کرده اند. دوبار هم خودمان شاهد بودیم که پرنده و گربه گرفته بودند و همینجا توی باغچه خوردند. مقداری حالت طبیعت هم پیدا کرده. برای کسانی که دنبال تحقیقات محیط زیستی و حیات وحش هستند هم جالب است. درواقع به نوعی داریم اکوسیستم را زنده می کنیم.

منبع: برترین ها
انتشار: 18 آذر 1398 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: rugozar.ir شناسه مطلب: 608

به "راز سوسن و جارو" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "راز سوسن و جارو"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید