قلعه تاریخی مورچه خورت، دومین بنای خشتی دنیا Castle Mourchekhort - مجله روگذر

این قلعه حصاری بلند و 8 برج دیده بانی مستحکم دارد که دور تا دور قلعه 3 هکتاری مورچه خورت را احاطه کرده اند و به وسیله ورودی های تعبیه شده در 2 برج اصلی حصار در شمال و غرب مجموعه ، علاوه بر بالا بردن ضریب ایمنی ، دسترسی آسان به درون قلعه را ممکن می سازد.در گذر از ورودی جنوبی قلعه و عبور از کنار بقعۀ امامزاده علی که گنبد فیروزه ای آن از تمامی نقاط قلعه می درخشد ، به ساباطی می رسیم که فضایی است برای آنان که در گرمای طاقت فرسای کویر در پی پناهی می گردند.

نظام دسترسی از معابر اصلی به خانه های قلعه با گذر از پیچ و خمهای کوچه های بار کی و ساباطهای تودرتو شکل می گیرد که با عبور از صفه هایی زیبا به خانه هایی می رسد که چیزی به جز سادگی آن عناصر و شاخص بودن راه پله های آن به چشم نمی خورد. معابر شمالی، جنوبی و شرقی، غربی قلعه با داشتن ساباطهای متعدد و پیچ وخمهای فراوان ، علاوه بر فراهم آوردن دسترسی به فضاها ، قلعه را در مقابل هر گونه نفوذ بیگانگان به عمق بافت مسکونی محافظت می نماید.

چیدمان فضاهای خدماتی بصورت اندیشمندانه صورت پذیرفته است. بازار اصلی با مغازه هایی که از رونق گذشته آن حکایت می نمایند ، در کنار حمام های زنانه و مردانه که در عین سادگی بر اهمیّت پاکیزگی در نزد مردمان آن روزگار خبر می دهد ، استقرار فضاهای مذهبی مسجد و حسینیه در جنوب قلعه ، علاوه بر تعریف محدودۀ بافت مسکونی ، باعث ارزشمند شدن نظامی آن شده اند.

از دیدگاهی درآمارها آمده است که درسال 1353 شمسی تعداد 25 خانوار در این قلعه سکونت داشته اند که عدم رسیدگی و نبود امکانات در برآورده شدن نیازهای اولیّۀ زندگیشان ، سبب کوچ آنها و متروک شدن قلعه شده و هم اکنون فقط 1 خانوار در آن ساکن است و شرایط آب و هوایی، هر سال گوشه ای از پیکرۀ این موزۀ معماری را از ما می گیرد.