5 هزار چاه غیرمجاز در خوزستان شناسایی شد - مجله روگذر

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایرنا، علی محرابی نژاد اضافه نمود: در خوزستان 10 هزار حلقه چاه شناسایی شده که از این تعداد 5 هزار و 100 حلقه مجاز و بقیه غیرمجاز است.

وی بالا بودن سطح آب های زیرزمینی را یکی از دلایل توسعه چاه های غیرمجاز دانست و اضافه نمود: محدوده مطالعاتی آهودشت با یک هزار حلقه، محدوده دزفول و اندیمشک با 904 حلقه و محدوده میان آب شوشتر با 783 حلقه چاه غیرمجاز بیشترین تعداد را در استان دارند.

محرابی نژاد ادامه داد: طبق تقسیم بندی مدیریت منابع آب کشور، خوزستان به 28 محدوده مطالعاتی تقسیم شده که این محدوده ها شامل 43 آبخوان آبرفتی و منابع آب سازند سخت است، همچنین بر اساس آخرین آماربرداری یک هزار و 460 دهانه چشمه و 7 دهانه قنات در استان شناسایی شده که در شمال استان قرار دارند.

وی میزان برداشت از آب زیرزمینی در استان را سالانه 1.8 میلیارد مترمکعب بیان کرد و اضافه نمود: از این مقدار 700 میلیون به صورت غیرمجاز و 1.1 میلیارد مترمکعب به صورت مجاز برداشت می گردد.

محرابی نژاد اظهار کرد: 87 درصد چاه های استان مربوط به کشاورزی، هفت درصد صنعت و 6 درصد شرب است، از لحاظ میزان مصرف نیز 92 درصد منابع آب زیرزمینی استان در کشاورزی، 2 درصد در صنعت و 6 درصد در بخش شرب مصرف می گردد.

وی ادامه داد: 98 درصد چاه های غیرمجاز برای مصارف کشاورزی حفر شده است که 32 درصد حجم آب مورد احتیاج شرب استان از منابع آب زیرزمینی تامین می گردد، اما در بخش آب روستایی حدود 65 درصد از آب شرب از منابع زیرزمینی استحصال می گردد.

به گفته وی تامین آب شرب شهرهای دزفول، اندیمشک، شوش، ایذه و لالی به طور 100 درصد و در بهبهان و رامهرمز بخشی از آب شرب از منابع زیرزمینی است.

کسری 1.2 میلیارد مترمکعب

رئیس گروه حفاظت و بهره­برداری از منابع آب زیرزمینی سازمان آب و برق خوزستان اضافه نمود: کسری مخازن آب زیرزمینی در استان در دوره 10 ساله، حدود 1.2 میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به پتانسیل، در حدود 20 درصد کسری را نشان می دهد.

وی خشکسالی را مهم ترین عامل افت آب های زیرزمینی در خوزستان بر اساس مطالعات دانست و اضافه نمود: صدور مجوز برداشت آب زیرزمینی از سال 95 در کشور (کشاورزی) لغو شده و برای هیچ متقاضی جدیدی به جز در زمینه مصارف شرب وصنعت مجوز صادر نمی گردد.

محرابی نژاد اظهار کرد: طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی با هدف جلوگیری از برداشت چاه های غیرمجاز و جبران کسری مخازن آب زیرزمینی از سال 83 در کشور شروع شده، این طرح مشتمل بر 15 پروژه است که 11 مورد از آنها بر عهده وزارت نیرو است.

وی عمده تمرکز طرح تعادل بخشی را بر پرکردن چاه های غیرمجاز و جلوگیری از اضافه برداشت دانست و گفت: در سال های 98-91 تعداد 394 حلقه چاه با حکم قضایی مسدود شده که بیشتر آنها در دزفول، اندیمشک، بهبهان، رامهرمز و میان آب شوشتر قرار داشته و این کار 50 میلیون مترمکعب صرفه جویی به دنبال داشته است.

محرابی نژاد ادامه داد: خوزستان از لحاظ تعداد منابع آب زیرزمینی و چاه ها در رده 24 کشوری است. در این استان به دلیل وجود منابع آب سطحی و تغذیه آب زیرزمینی از آب سطحی، همچنین شور بودن بخشی از آبخوان ها و برداشت نکردن از آنها، افت منابع آب زیرزمینی کمتر از بعضی استان هاست اما استان های دیگر کشور با بحران های شدیدی روبرو هستند.

4محدوده ممنوعه آب زیرزمینی

رئیس گروه حفاظت و بهره­برداری از منابع آب زیرزمینی سازمان آب و برق خوزستان در ادامه نسبت به افت شدید آب در آبخوان های شمال استان هشدار داد و از احتمال اعلام ممنوعیت در 3 محدوده مطالعاتی استان در آینده نزدیک اطلاع داد.

محرابی نژاد گفت: در حال حاضر محدوده مطالعاتی قلعه­تل- مرغاب در استان ممنوعه اعلام شده اما 3 محدوده مطالعاتی ایذه، باغملک و میداوود نیز که شرایط بحرانی دارند و مطالعات آن در حال اجرا است و به عنوان ممنوعه اعلام می شوند. محدوده مطالعاتی قلعه تل از مرداد 97 به مدت 3 سال ممنوعه اعلام شده که در زمان اعلام ممنوعیت 16 متر از ضخامت آب خوان را از دست داده بود.

وی ادامه داد: مناطق از لحاظ شدت آسیب پذیری به آزاد، ممنوعه و ممنوعه بحرانی سطح بندی می گردد. کسری مداوم در آبخوان، فرایند کاهش شدید و جبران نشدن کسری سبب می گردد که یک محدوده مطالعاتی ممنوعه اعلام گردد، به این معنی که صدور مجوز از منابع آب زیرزمینی در آن محدوده به جز برای شرب، مجاز نیست، اما در محدوده های آزاد صدور مجوز برداشت آب زیرزمینی در صورت وجود تخصیص برای مصارف شرب و صنعت بر اساس قوانین امکان پذیر است.

به گفته وی از زمان اعلام ممنوعیت در مناطق ممنوعه به مدت 3 سال، صدور مجوز برداشت آب از منابع زیرزمینی مجاز نیست و بعد از این مدت در صورت بهبود شرایط آبخوان، می توان با اخذ مجوزهای لازم ممنوعیت آبخوان انتها یابد.

محرابی نژاد تاکید نمود: در محدوده هایی که ممنوعه اعلام می گردد، ممنوعیت حفر چاه جدید (برای مصارف کشاورزی و صنعت)، کنترل برداشت با نصب کنتور، تعدیل و اصلاح پروانه های بهره­ برداری تا زمان جبران کسری مخزن اعمال می گردد.

وی ساماندهی تشکل های مردمی را از دیگر راهکارهای بهبود شرایط آبخوان ها دانست و اضافه نمود: در محدوده قلعه تل تشکل ها شناسایی اما هنوز اجرایی نشده است. همچنین برای سنجش آب زیر زمینی در هر دشت شبکه سنجش نصب می گردد که در حال حاضر این شبکه روی 712 حلقه چاه در استان نصب و سطح آب در آنها به صورت ماهانه پایش می گردد.

این مسئول تعداد چاه های غیرمجاز در قلعه تل را کمتر از 10 حلقه بیان کرد و گفت: به طور کلی افت آبخوان ها ناشی از کمبود تغذیه (کاهش بارندگی)، اضافه برداشت چاه های مجاز و گسترش و برداشت چاه های غیرمجاز است اما در قلعه تل عامل اصلی خشکسالی بوده است.

این مسئول تاکید نمود: در قلعه تل در یک بازه 10 ساله (از 95-85) آبخوان حدود 10 متر افت نموده (که در درازمدت بیشتر بوده) و بیلان آن 11 میلیون مترمکعب کسری مخزن داشته که به نسبت وسعت آبخوان عدد قابل توجهی است. اگرچه بارندگی های اخیر بخشی از کسری مخزن آبخوان ها را جبران نموده اما هنوز آبخوان های شمالی به شرایط طبیعی و پایدار نرسیده است.

زنگ خطر افزایش نیترات

این مقام مسئول همچنین با اشاره به تاثیر زباله های شهری و سموم کشاورزی بر آلودگی منابع آب زیرزمینی گفت: این مساله سبب شده نیترات چاه ها در دزفول، اندیمشک و ایذه افزایش زیادی داشته باشد.

وی اضافه نمود: در دزفول و اندیمشک قرار دریافت محل دفن زباله ها در محل تغذیه آب زیرزمینی و نشت شیرابه زباله و در ایذه انتشار آلودگی به وسیله سموم و کودهای کشاورزی سبب آلوده شدن چاه ها شده است، البته مسئولان آبفا در دزفول و اندیمشک اعلام نموده اند که محل برداشت آب شرب را تغییر داده اند.

محرابی نژاد یکی از پیامدهای افت آب های زیرزمینی را فرونشست زمین بیان کرد و گفت: در این زمینه مطالعات کمی صورت گرفته و فقط یک انتها نامه در دانشگاه شهید چمران اهواز درباره آبخوان ایذه وجود دارد که نشان می دهد در این محدوده 3 سانتیمتر نشست زمین اتفاق افتاده است.

وی درباره فرونشست های زمین در اهواز اظهار کرد: آنالیز مخاطرات مرتبط با فرونشست زمین مربوط به سازمان زمین شناسی است اما آمارهای منابع آب در اهواز، افت آب زیرزمینی را نشان نمی دهد، زیرا در این شهر مصرف آب زیرزمینی نداریم.

عوارض جبران ناپذیر برای آیندگان

محرابی نژاد تاکید نمود: گشت و بازرسی به 36 گروه برای شناسایی چاه های غیرمجاز افزایش یافته است و چاه های غیرمجاز به وسیله گروه های گشت و کنترل، گزارش های مردمی و آنالیز تصاویر ماهواره ای از توسعه کشت ها انجام می گردد.

وی اضافه نمود: در دشت هایی که شبکه آبیاری ساخته شده همچون دزفول، شوش، گتوند، عقیلی و میان آب، آبخوان ها به وسیله آب سطحی تغذیه شده و سطح آب زیرزمینی بالاست، این عامل سبب توسعه تخلف و حفر چاه های غیرمجاز می گردد. همچنین بدون همراهی مردم، کوشش ها ثمر نخواهد داشت، زیرا با برداشت بی رویه و فرونشست زمین، دیگر نمی توان آبخوان ها را احیا کرد.