درمان و بهبود اختلالات قبل از قاعدگی - مجله روگذر

نویسنده: دکتر ساحل همتی گرکانی

درمان اختلالات قبل از قاعدگی چگونه است؟

درمان های متفاوتی بیان شده است (حدود 50 روش). به طور کلی انواع درمان ها بر سه دسته اند:

1) محتاطانه

2) دارویی

3) جراحی

درمان محتاطانه

درمان این اختلال عمدتاً براساس روش های حمایتی انجام می گیرد. تشکیل گروه هایی با افراد مشابه، حمایت از هم دیگر و یاری جهت برطرف مسائل جاری ضروری است.

درمان محتاطانه، بر تغییر در شیوه ی زندگی تمرکز دارد به اسم مثال:

1- تغییر رژیم غذایی و دوری از نمک، شکر و چربی.

2- حرکات منظم ورزشی روزانه به مدت 30 دقیقه

3- کاهش استرس و نگرانی

راه کارهای کاهش استرس چگونه است؟

اختصاص دادن زمان خاصی در هر روز جهت تمرکز بر خویشتن خویش از راه کارهای کاهش استرس است.

هم چنین استفاده از شیوه های آرام سازی مثل: مدیتیشن ، هیپنوتیزم، تمرینات تنظیم تنفس، یوگا، ماساژ و غرقه سازی (تصویر سازی) همگی از راه های کاهش فشار روانی می باشند که در کاهش علایم روحی و روانی اختلالات قبل از قاعدگی مفید بوده اند. هنرهای بیانی مثل نقاشی، موزیک و انجام حرکات موزون هم در کاهش علایم اختلالات قبل از قاعدگی مؤثرند.

مطالعه ی کتاب ها و جزوات مناسب در کاهش دادن علایم و مدارا کردن با درد مفید است. زیرا شناخت مسئله موجب حل نیمی از مسئله می گردد. با آگاهی از سندرم های قبل از قاعدگی غالباً افراد آمادگی بیش تری در حل مسائل می یابند و از گیجی و سردرگمی رها می شوند.

آیا درمان مسائل و مسائل همراه قاعدگی موجب درمان اختلال می گردد؟

درمان موارد همراه قاعدگی (کمردرد و گرفتگی های عضلانی) در کاهش یا درمان علایم سندرم های قبل از قاعدگی مؤثر است. مثلا کمردرد و گرفتگی های عضلانی که همراه با قاعدگی است با تجویز چای های گیاهی و داروهای مسکنی نظیر آسپیرین بهبود می یابد که در تخفیف علایم جسمی و فیزیکی سندرم های قبل از قاعدگی هم مؤثر است.

چه ویتامین هایی در درمان اختلالات قبل از قاعدگی تجویز می گردد؟

ویتامین ب 6 با اندازه 50 تا 300 میلی گرم روزانه توصیه می گردد. ویتامین ب 6 همچون یک مدرِّ ملایم عمل می نماید و به علاوه در تشکیل و ساختن گلبول های قرمز، در سوخت و ساز اسیدهای آمینه و پروتئین ها و کربوهیدرات ها نقش مؤثری دارد. محرک سیستم ایمنی هم می باشد.

ویتامین ای با مقادیر متفاوت در بهبود علایم جسمی و خستگی سندرم قبل از قاعدگی توصیه می گردد. دُز تجویز شده بین 500 تا 100 میلی گرم روزانه است.

ویتامین آ برای بهبود گیجی و خستگی همراه با سندرم قبل از قاعدگی توصیه می گردد. دُز روزانه تا 400 میلی گرم است.

ویتامین سی برای بهبود تحریک پذیری، خستگی و تقویت سیستم ایمنی توصیه می گردد.

ذکر این نکته ضروری است که کمبود مواد و ویتامین های خاصی در زنان با اختلال قبل از قاعدگی معین نشده است ولی تجویز ویتامین های مذکور در کاهش علایم مؤثر است.

آیا تجویز مواد معدنی و املاح خاصی در کاهش اختلال قبل از قاعدگی توصیه شده است؟

- مهمیم با تجویز روزانه 360 میلی گرم

- کلسیم با دُز روزانه 900 میلی گرم

- پتاسیم با دُز 90-100 میلی گرم در روز.

- اسید فولیک با دُز روزانه 1 میلی گرم که خصوصاً جهت حفظ ایمنی سلولی مؤثر است.

- پروتئین سویا به شکل قرص های سویا که حاوی 1000 میلی گرم ترکیبات سویا است. علاوه بر تنظیم سطوح هورمونی در اختلالات قبل از قاعدگی موجب جلوگیری از پوکی استخوان و تقویت سیستم ایمنی می گردد.

- مصرفِ روغن پامچال که حاوی اسیدهای چرب خاص برای کاهش علایم سندرم قبل از قاعدگی است. (مثل لینولینک اسید)

- قرص گیاهی جینکو که از برگ های گیاه جینکو به دست می آید. این دارو خون رسانی به اندام های انتهایی و اکسیژن رسانی به مغز را بهبود می بخشد و در کاهش علایم سندرم قبل از قاعدگی مؤثر است.

- مصرف روی با مقادیر متفاوت برای کاهش خستگی، تحریک پذیری و تقویت سیستم ایمنی توصیه می گردد.

آیا برای حساسیت و درد شدید پستان ها درمان خاصی وجود دارد؟

اگر با محدودیت نمک و رعایت رژیم غذایی علایم کاهش نیافت، استفاده از دارو فقط جهت کاهش درد و حساسیت پستان ها توصیه می گردد. به علاوه تجویز روزانه 1 گرم کلسیم کربنات و روی هم مؤثر است.

ترکیبی از ویتامین آ، مهمیم، روی، ویتامین ای و ویتامین ب 6 برای کاهش علایم توصیه می گردد.

در موارد شدیدِ تورم پستان ها استفاده از مواد مدرّ جهت کاهش احتباس آب و نمک در بدن توصیه می گردد.

استفاده از کرست مناسب که پوشش دهنده ی مناسب و کافی پستان ها باشد از حساسیت آن ها می کاهد و در کاهش علایم مؤثر است.

در استفاده از مواد مدرّ، باید دقت گردد که خودسرانه مصرف نگردد چون موجب به هم خوردن تعادل املاح و مواد معدنی در بدن می گردد (مثل پتاسیم).

چه موقع از درمان های دارویی استفاده می گردد؟

اگر شدت اختلال زیاد باشد و بهبودی با تجویز ترکیبات ویتامین و محدودیت های غذایی حاصل نگردد از درمان های دارویی استفاده می گردد.

در مواردی که کم خونی یا فقر آهن در فرد وجود دارد، تجویز قرص یا شربت آهن در بهبودی مؤثر است.

آیا استفاده از مسکن ها توصیه می گردد؟

در خانم هایی که از درد دوران قاعدگی رنج می برند، مسکن هایی مثل کپسول مفامیک اسید علاوه بر بهبودی کلی علایمِ اختلالات قبل از قاعدگی در کاهش درد هم مؤثر است.

در مواردی که اختلالات همراه(مثل سردرد) با سندرم های قبل از قاعدگی وجود دارد، تجویز بعضی مسکن ها علاوه بر کاهش علایم اختلال همراه، در درمان علایم جسمی بیماری قبل از قاعدگی هم مفید است.

در افرادی که از مسائل گوارشی شاکی هستند تجویز بعضی مسکن ها می توانند بیماری زمینه ای را تشدید نماید و این گونه افراد باید احتیاط لازم را بکنند.

استفاده از هر نوع مسکنی هم مجاز نمی باشد. ترجیحاً مسکنی تجویز می گردد که بتواند بر روی ترشح و آزاد شدن پروستاگلاندین ها در رحم اثر نماید و آن ها را مهار کند. استفاده ی طولانی مدت از آن ها توصیه نمی گردد زیرا موجب ایجاد صدماتی در کلیه می گردد.

آیا داروهای هورمونی تجویز می گردد؟

استفاده از هورمون پروژسترون موجب کاهش حساسیت پستان در خانم های با اختلالات قبل از قاعدگی می گردد. اما می تواند افسردگی را تشدید کند و هم چنین سبب تحریک پذیری گردد. علاوه بر این تجویز قرص های ضد بارداری جهت کاهش علایم و جلوگیری از تخمک گذاری

انجام می گردد که می تواند عوارضی مانند ایجاد خلق غمگین یا افسرده داشته باشد.

تجویز داروهای هورمونی که مانع تخمک گذاری است مثل هورمون های محرک غددی در طولانی مدت (مثلا بیش از 3 ماه) موجب بهبودی علایم جسمی و روان شناختی اختلالات قبل از قاعدگی است، اما به دلیل قطع قاعدگی و ایجاد یائسگی زودرس در زنان جوان توصیه نمی گردد.

اگر درمان های ذکر شده مؤثر نبود و بهبودی حاصل نشد، هورمون درمانی مطرح می گردد.

در زنانی که از داروی ضد بارداری استفاده می کنند علایم سندرم قبل از قاعدگی چگونه است؟

غالباً به دلیل عدم تخمک گذاری که با مصرف این دسته از داروها روی می دهد، علایم جسمی قبل از قاعدگی کم تر است، ولی غالباً قرص های ضد بارداری علایم خلقی و اضطرابی ایجاد می کنند که موجب تشدید علایم روانی قبل از قاعدگی است. از آن جایی که هورمون درمانی از درمان های توصیه شده برای درمان اختلالات قبل از قاعدگی نمی باشد؛ لذا استفاده از قرص های ضد بارداری جایی در درمان اختلال قبل از قاعدگی ندارد.

آیا تجویز آنتی بیوتیک ها در درمان جای دارد؟

مطالعات ضد و نقیضی در خصوص تجویز آنتی بیوتیک ها وجود دارد. اما در بعضی تحقیقات تجویز روزانه 2 کپسول داکسی دوره ین به فاصله ی هر 12 ساعت توصیه شده است.

محتمل است بعضی عفونت ها در ایجاد و تشدید علایم جسمی اختلالات قبل از قاعدگی نقش داشته باشند لذا تجویز آنتی بیوتیک ها در برطرف عفونت و تخفیف علایم مؤثر است ولی از درمان های متداول برای اختلال قبل از قاعدگی نیست و فقط به وسیله پزشک متخصص و با توجه به شرایط خاص فرد تجویز می گردد.

آنتی بیوتیک ها خود می توانند مشکل گوارشی ایجاد کنند که مسائل همراه اختلال قبل از قاعدگی را پیچیده تر می نماید.

آیا اختلال در عملکرد غده ی تیروئید می تواند روی اختلالات قبل از قاعدگی اثر بگذارد؟

آزمایشات تیروئیدی زنان با و بدون اختلال قبل از قاعدگی تفاوت آشکاری در هورمون ها و کارکرد غده ی تیروئید نشان نداده است، ولی تجویز هورمون تیروکسین در بعضی مطالعات اثرات مفیدی داشته و موجب کاهش علایم بیماری است، در این گونه موارد بیان می گردد که وجود بعضی اختلالات پنهان تیروئید موجب تشدید علایم بیماری شده است. از آن جایی که تجویز هورمون های تیروئید دارای خطرات و عوارض فراوانی است، این درمان، از درمان های معمول اختلال قبل از قاعدگی نیست و فقط در موارد خاص تجویز می گردد.

داروهای ضداضطرابی چه یاریی به کاهش علایم روانی می نماید؟

داروهای ضداضطرابی در کاهش علایم تحریک پذیری و اضطراب مؤثر است. غالباً تجویز دارو در دو هفته ی آخر دوره ی ماهیانه انجام می گردد. خواب آلودگی و گیجی از عوارض دارو است، در مصرف طولانی مدت و مداوم دارو، امکان وابستگی وجود دارد. در افرادی که امکان سوء مصرف داروهای ضداضطرابی را دارند از تجویز این داروها باید جداً خودداری نمود.

بعضی داروهای ضداضطرابی خاصیت بالابرنده ی خلق(ضد غمگینی و افسردگی) را هم دارند و در کاهش علایم غمگینی مؤثرند. لذا تجویز چنین داروهایی اثر دوگانه ای دارد که علاوه بر کاهش اضطراب، بر غمگینی و اختلال خلقی هم مؤثر است.

داروهای ضد اضطراب نباید ناگهان قطع شوند. زیرا علایم ترک و قطع ناگهانی دارو مثل لرزش، تشنج، تعریق، بی خوابی و دردهای شکمی برای بیمار ناراحت کننده خواهد بود و با علایم اختلال قبل از قاعدگی توأم می گردد.

زمان مصرف داروهای روان پزشکی چگونه است؟

امروزه داروهای ضداضطرابی و افسردگی در مرحله ی لوتئال(جسم زرد) تجویز می گردد و تا آغاز عادت ماهانه (آغاز فاز فولیکولر) پایان می یابد. یعنی فرد باید از روز 14 تا روز 28 دوره داروی ضداضطراب یا ضدافسردگی را مصرف کند. تجویز این گونه داروها برای چند ماه انجام می گیرد. یعنی دو هفته ی آخر دوره زمان تجویز داروهاست.

تحقیقات نشان داده اند که مصرف دوره ای این داروها مانند آن چه در بالا ذکر شد اثرات مشابه مصرف در طول ماه را دارد با این تفاوت که فرد عوارض جانبی کم تری را متحمل می گردد.

آیا داروهای ضدافسردگی در درمان اختلالات قبل از قاعدگی نقش دارند؟

برای بهبود خلق، تحریک پذیری و بهبود کیفیت خواب و اشتها، داروهای ضد افسردگی تجویز می گردد. اثر دارو متفاوت از اثری است که در بیماری افسردگی وجود دارد. داروهای افسردگی با مقادیر کم در دو هفته ی آخر دوره (فاز لوتئال) تجویز می گردد و در عرض 48 ساعت بعد از آغاز عادت ماهانه قطع می گردد. همین امر در ماه های دیگر هم تکرار می گردد.

در مطالعات مختلفی که اجرا شده است، همگی نشان می دهد که تجویز دو هفته ای داروی ضدافسردگی در هر ماه اثر برابر و حتی بهتری از تجویز دایم داروهای ضدافسردگی دارد.

زمانی که علایم خلقی و روحی سندرم های قبل از قاعدگی شدید باشد و با زندگی روزانه تداخل نماید، بهتر است که داروی ضدافسردگی به مدت دو هفته برای 4 تا 6 ماه متوالی تجویز گردد.

جراحی در چه مرحله ای توصیه می گردد؟

جراحی راه آخر درمان است؛ زمانی که علایم با تجویز درمان های دارویی یا محتاطانه کاهش نیابد، آن گاه برداشتن رحم و تخمدان ها انجام می گیرد.

بعد از برداشتن رحم و تخمدان و تجویز استروژن جایگزین، بهبودی در علایم خلقی حاصل می گردد.

در مواردی که تصمیم به جراحی گرفته گردد، آمادگی روانی افراد کاندید جراحی، جلسات مشاوره و آمادگی قبل از عمل ضروری است تا فردی که جراحی می گردد بعد از عمل کم ترین درجه ی ناراحتی را تجربه نماید.

به دلیل عوارض ناشی از یائسگی زودرس که در اثرعمل جراحی و برداشتن رحم و تخمدان ها ایجاد می گردد، این عمل جز در موارد استثنایی انجام نمی گیرد تا بیمار با خطرات فراوان ناشی از آن روبرو نگردد.

آیا می توان از ایجاد اختلال جلوگیری نمود؟

با شیوه ی زندگی مناسب و انجام ورزش روزانه، رعایت رژیم غذایی و بالاخره فراهم آوردن محیطی مناسب جهت رشد روانی که در آن رضایت توأم با اعتماد به نفس باشد، می توان تا حدی از ایجاد اختلال جلوگیری کرد یا از شدت علایم به اندازه قابل توجه کاست.

بنابراین توجه به رشد مناسب روانی دختران؛ افزایش اعتماد به نفس و ایجاد فرصت و فضای مناسب جهت بیان هیجانات از روش های مفید در جلوگیری از ایجاد اختلالات قبل از قاعدگی است.

آموزش و آگاهی زنان و دختران جوان از بدن خویش و مسائل همراه آن، امروزه به اندازه زیادی از شدت یا حتی بروز اختلال قبل از قاعدگی کاسته و در کیفیت زندگی زنان تأثیر قابل ملاحظه ای گذاشته است.

منبع مقاله :

همتی گرکانی، ساحل؛ (1389) اختلالات قبل از قاعدگی، تهران: نشر قطره، چاپ اول

منبع: راسخون