گنج بی رنج فراوری تیلاپیا در دل شوره زارها! - مجله روگذر

به گزارش گروه مالی خبرنگاران، تحریم های آمریکا و متحدانش علیه ملت ایران هر روز رنگ تازه ای به خود می گیرد به طوری که این کشور با وجود ادعاهای مبنی بر عدم تحریم غذایی و دارویی ایران همواره به انحا مختلف این دو فقره را نیز به تحریم های خود اضافه می نماید و با تمام قوا درصدد است تا امنیت غذایی و دارویی کشورمان را با اخلال روبرو سازد.

به طوری که در آخرین مورد بانک کشاورزی کشورمان به عنوان عامل اصلی نقل و انتقال پول در بخش کشاورزی و 36 قلم از تجهیزات مورد احتیاج در صنایع تبدیلی و تکمیلی صنایع غذایی را با تحریم روبرو نموده است.

از طرف دیگر یادمان نرفته است که بدخواهان این کشور همواره با دستکاری در محصولات غذایی درصدد نابودی صنعت کشاورزی هستند صنعتی که در زمان تحریم یکی از بهترین بخش مالی کشور بوده و توانسته باری از مسائل اقتصاد کشور را بر دارد و همواره در این راه پیروز بوده است.

به همین دلیل تامین امنیت غذایی کشور به عنوان راهبرد اساسی در برنامه های مختلف کشور از جمله برنامه ششم توسعه مورد تاکید قرار گرفته و کارشناسان خبره حوزه کشاورزی برنامه های زیادی را برای تحقق این امر با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی کشور پیشنهاد داده اند.

راهکاری برای تحقق امنیت غذایی در مناطق گرم و خشک و کویری

این کارشناسان معتقدند بسیاری از مناطق کشورمان خشک بوده و از مسائل آبی رنج می برند به همین دلیل 4 پیشنهاد توسعه کشت دیم (خصوصا در مناطق غربی کشور)، پرورش گیاهان و محصولات کشاورزی در مناطق خشک و کویری(خصوصا سالیکورنیا)، پرورش آبزیان در آبهای شور و لب شور(خصوصا تیلاپیا) و توسعه پرورش دام در مناطق بیابانی و خشک(شتر) را ارائه نموده اند.

اما تیلاپیا که به عنوان یکی از پیشنهادات مطرح شده نوعی آبزی است که در آبهای شور و بلا استفاده می تواند با تراکم بالا پرورش یابد به طوری که اگر در یک استخر با ابعادی خاص بتوان یک تن قزل آلا یا کپور پروش داد می توان در همان استخر 6 تا 10 تن تیلاپیا پرورش داد.

تیلاپیا، بومی کشور مصر بود و معروفترین و پرکاربردترین نوع آن تیلاپیای نیل است، این ماهی به راحتی می تواند در آب های شور و لب شور پرورش داده شود و احتیاج کمی به آب و منابع آبی شیرین دارد. قدمت پرورش آن به قبل از میلاد مسیح بر می شود و برای امنیت غذایی مردمان آن موقع مسیح(ع) پرورش این گونه را سفارش نموده است، علاوه بر این این ماهی مزایایی خوراکی و درمانی زیادی داشته و هم اکنون تیلاپیا دومین ماهی پرورشی دنیا است و بر اساس پیش بینی فائو (سازمان خواربار دنیای) تا سال 2030 به اولین ماهی پرورشی دنیا تبدیل خواهد شد.

مزایایی فراوری و پرورش ماهی تیلاپیا

از مهم ترین مزایای پرورش و فراوری ماهی تیلاپیا در کشور می توان به رشد سریع ماهی تیلاپیا، قابلیت پرورش در آبهای شور و لب شور مناطق کویری، مقاومت در برابر شرایط زیست محیطی و بیماری ها، احتیاج تغذیه ای کم و ارزان، تراکم پذیری در سیستم های پرورشی، بازارپسندی، قابلیت تلفیق پروش ماهی تیلاپیا در دیگر فعالیت های کشاورزی، هزینه های کم فراوری و احتیاجهای محدود سرمایه گذاری اولیه، ماهی سبز سازگار با محیط زیست (احتیاج کم به دارو و آنتی بیوتیک)، داشتن طعم و مزه خوب، کم استخوان بودن ماهی تیلاپیا، فیله پذیری آسان، ارزان قیمت بودن، عدم استفاده از آب های شیرین در فراوری این ماهی، هزینه فراوری پایین تر نسبت به سایر گونه های پرورشی آبزیان، احتیاج به تعویض آب کم در طول دوره پرورش اشاره نمود.

اما در ایران فراوری و پرورش آن همواره محل نزاع مخالفین و موافقین پرورش آن بوده به طوری که حتی سازمان حفاظت محیط زیست 13 سال جلوی فراوری آن را در کشور گرفت ولی همزمان فراورینمایندگان در 25 استان کشور آن را پرورش می دادند.

تیلاپیا آبزیان دیگر را نمی خورد و مشکل محیطی زیستی ندارد

این فراوری نمایندگان براساس استنادهای سازمان های محیطی زیستی، شیلاتی، غذایی و بهداشتی دنیا پرورش این ماهی را مثبت تلقی نموده و هیچ مسئله ای برای آن متصور نبودند ولی باز لابی های مختلف فراورینمایندگان دیگر آبزیان با شایعه پراکنی فراوری آن را به ضرر کشور می دیدند.

نمونه ای از این شایعات به همه چیز خوار بودن این ماهی ارزشمند اشاره داشت، اما کارشناس خبره شیلاتی این موضوع را شایعه ای فاقد منطق علمی می دانستند.

در همین خصوص نسرین مشایی، رئیس مرکز تحقیقات شیلات بافق یزد گفت: متاسفانه شایعاتی باعث شده که تیلاپیا را به عنوان ماهی همه چیز خوار معرفی نموده اند که گونه های دیگر آبزیان را می خورد و از بین می برد در حالی که طبق تعاریف علمی این امر فاقد اعتبار است.

وی اضافه کرد: تمامی موجودات زنده احتیاج به تامین پروتئین دارند که اگر بخواهیم آنها را بر همین اساس رتبه بندی کنیم باید بگویم هر موجودی یا گیاه خوار است یا گوشتخوار و یا همه چیز خوار.

رئیس مرکز تحقیقات شیلات بافق یزد در ادامه یادآور شد: طبیعتا به دلیل این تقسیم بندی موجود گوشتخوار احتیاجهای پروتئینی خود را از منابع حیوانی، موجود گیاخوار از منابع گیاهی و موجود همه چیز خوار از هر دو منبع حیوانی و گیاهی تامین می نماید و این امر به منزله آن است که هر غذایی را نمی خورد.

مشایی اضافه کرد: تیلاپیا در مراحل اولیه نوزادی خود بیشتر از پروتئین حیوانی(پلانکتونهای درون آب) و در سنین رشد و بلوغ به دلیل تغییراتی که در روده اش اتفاق افتاده از پروتئین گیاهی استفاده می نمایند به همین دلیل به آن همه چیز خوار می گویند پس ماهی یا آبزیان دیگر را نمی خورد.

اما بالاخره مجوز فراوری این ماهی ارزشمند پس از کش و قوس های فراوان سازمان شیلات و سازمان حفاظت از محیط زیست در سال 97 به 4 استان قم، یزد، سمنان و خراسان جنوبی داده شد و انتظار می رود فرایند مجوزگیری سایر استانهای مرکزی ایران نیز دیری نپاید، هم اکنون نیز خبرها حاکی از آن است که تکثیر علاوه بر استانهای فوق در جیرفت کرمان نیز آغاز شده است، به همین دلیل قصد داریم در این گزارش شرایط فراوری این ماهی در این استانها آنالیز کنیم.

ایران به لحاظ فرآوری ماهی تیلاپیا دچار مسائل عدیده ای است

در همین خصوص محمد جواد فتال پور یکی از پرورش دهندگان این ماهی که در جاده قم مبادرت به پرورش این ماهی نموده است اظهار کرد: خوشبختانه سال جاری توانستم 20 تن تیلاپیا از مزارع خود برداشت کنم ولی به لحاظ فروش و بازار با مسائل عدیده ای روبرو هستیم.

وی اضافه کرد: در حال حاضر فیله ماهی تیلاپیای وارداتی در بازار داخلی به شدت گران فروخته می شود تا جایی که بعضا به 80 هزار تومان هم می رسد ولی فراورینمایندگان در فروش این ماهی مشکل دارند چون مردم به فیله شده این ماهی علاقمند هستند.

فتال پور در ادامه اظهار نمود: متاسفانه هزینه های فراوری ماهی تیلاپیا خصوصا کارگر و خوراک افزایش یافته است و از طرف دیگر این ماهی را خریداران به قیمت بسیار پایینی از ما خریداری می نمایند، چون کشورمان به لحاظ فرآوری مشکل شدید دارند ولی به لحاظ کلی فراوری تیلاپیا در کشور برای سالهای ابتدایی پرورش آن بسیار خوب است.

این فراوری نماینده ماهیان گرمابی با بیان این که قیمت عادلانه خرید تیلاپیا از فراورینماینده 25 هزار تومان است، گفت: هر چند شاید اگر مجبور باشیم کمتر از این میزان نیز بفروشیم ولی خریدار باید کیلویی 32 هزار تومان در بازار خریدکند، استانهای جنوبی باید بتوانند مجوز پرورش این ماهی را بگیرند چون مسائل کمتری را به لحاظ سرما و دما درفصل زمستان دارند.

وی در خاتمه گفت: خوشبختانه در سه سال اخیر دیگر محیط زیست فشارهایی که سالهای قبل به فراورینمایندگان این ماهی وارد می کرد را ننموده و مسائلمان در این زمینه کم شده است.

شیلات اتحادیه ماهیان گرمابی را غریبه می داند

در همین خصوص حسن آقازاده، مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرم آبی نیز گفت: سازمان شیلات ایران در فراوری و پرورش گونه های آبزی پروری جدید مشورتی با تشکل ها و صنوف نمی نماید به همین دلیل است که از اهداف پرورش این ماهی در کشور خبر خاصی ندارم.

وی اضافه کرد: قرار بود که این ماهی به صورت پایلوت در آبهای شور و لب شور 4 استان کویری کشور فراوری و پرورش یابد و مطالعات آن صورت گیرد ولی تا به امروز بازخوردی از کارهای آنان به اصناف داده نشده است.

پرورش ماهی تیلاپیا در ایران به دلیل مقاومت بالا در برابر بیماری ها، سازگاری و آداپته شدن با شرایط متنوع زیست محیطی، قابلیت تبدیل ضایعات کشاورزی- دامی و آلی به پروتئین باکیفیت بالا، میزان رشد بالا، دارای قابلیت در دسترس بودن و مالی بودن و رشد سریع و آسان در پرورش متراکم از اهمیت بالایی برخوردار است.

استانهای پایلوت به تدریج وارد مدار فراوری می شوند

عیسی گلشاهی، مدیریت کل دفتر بهبود کیفیت، ترابری و توسعه بازار سازمان شیلات در مورد تحقق اهداف پرورش این ماهی در کشور گفت: فراوری و پرورش ماهی تیلاپیا در کشور احتیاجمند یکسری زیرساخت ها بوده که این زیرساخت ها به تدریج در 4 استانی که مجوز فراوری و تکثیر و پرورش ماهی تیلاپیا توسط سازمان حفاظت محیط زیست برای آنها صادر شده، ایجاد می شود.

وی اضافه کرد: آخرین استانی که زیرساخت های آن در حال ایجاد است، خراسان جنوبی بوده که به تدریج وارد مدار فراوری می شوند و این فراوریات مورد استفاده مصرف نمایندگان و مردم قرار می گیرد.

مدیریت کل دفتر بهبود کیفیت، ترابری و توسعه بازار سازمان شیلات اظهار کرد: در بخش فرآوری ما همچنان مشکل داریم ولی فراوریات فرآوری شده این ماهی در استانهای یزد و قم به دست مصرف نماینده رسیده است.

500 تن فراوری داشته ایم

حسینعلی عبدالحی، معاون توسعه آبزی پروری سازمان شیلات ایران نیز در این باره گفت: تا سال 98 خوشبختانه توانسته ایم 500 تن تیلاپیا در کشور فراوری کنیم.

وی اضافه کرد: از طرف دیگر برنامه هایی را برای فراوری بیشتر و دریافت مجوزهای بیشتر برای استانهای کشور برنامه ریزی نموده ایم، ولی فعلا با قدرت برنامه هایمان را در 4 استانی که سازمان محیط زیست مجوز داده(قم، یزد، سمنان، خراسان جنوبی) جلو می بریم و مذاکرات دیگری را برای دیگر استانها نمی کنیم البته تا زمانی که اقدامات این استانها به منصه ظهور رسیده و پیروزیت آمیز باشد.

معاون توسعه آبزی پروری سازمان شیلات ایران اظهار نمود: البته در بحث تکثیر مرکزی را به جز این 4 استان در جیرفت کرمان تاسیس نموده ایم، ولی به صورت کلی باید عرض کنم که فراوری ماهی تیلاپیا در سه سال اخیر با همکاری خیلی خوبی که سازمان حفاظت از محیط زیست داشته پیروزیت آمیز بوده است.

عبدالحی گفت: باید سودآوری فراوری و تکثیر ماهی تیلاپیا برای بخش خصوصی محرز شود تا آنها از تیلاپیا استقبال نموده و فراوری این محصول گسترش یابد چون از نظر تحریم و شرایط کرونا عرصه تنگ تر شده و ما نتوانسته ایم جلسه ای تشکیل دهیم تا بخش خصوصی را قانع کنیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در مورد مسائل فرآوری این محصول گفت: کشور چین سالها زحمت کشید تا توانست سیستم عرضه و فرآوری تیلاپیا را تحقیق و به نتیجه برساند تا بازارها برایش فراهم شود ولی فراوریات چین بسیار زیاد است ولی در ایران تیلاپیا به میزان هنوز 500 تن که عدد کمی است فراوری می شود.

معاون توسعه آبزی پروری سازمان شیلات ایران اعلام کرد: البته سازمان تحقیقات شیلات فعالیت های مفیدی را در این زمینه انجام داده و امیدواریم به خاتمه مطلوب برسیم.

عبدالحی در خاتمه گفت: در سال 98 حدود 526 هزار تن محصولات آبزی پروری فراوری نموده ایم که 46 هزار تن آن میگو بوده است ولی پیک کار شیلات در نیمه دوم سال است ولی شرایط کرونا تاثیر منفی روی اقتصاد خانوار و میزان فراوریات شیلاتی داشته و انتظار داریم با افت فراوری نسبت به سال گذشته خصوصا در بحث قزل آلا و میگو روبرو شویم.

منبع: رادار اقتصاد