آنالیز شیوع آنتی بادی کرونا در 18 شهر، 36 درصد جمعیت مبتلا بی علامت - مجله روگذر

بیماری COVID-19، برای اولین بار در اواخر سال 2019 در ووهان چین گزارش شد و سپس در سراسر دنیا گسترش یافت. بیماری SARS-CoV-2 تا به امروز خود را در سطوح مختلفی از جمله بدون علائم، علائم خفیف، علائم شدید و مرگ نشان داده است. علی رغم انجام مطالعات کارآزمایی بالینی گسترده از جمله مطالعه بسیار عظیم کارآزمایی بالینی سازمان بهداشت دنیای با همکاری 30 کشور، هنوز هیچ درمان مؤثر و قطعی برای بیماری کووید -19 شناخته نشده است.

مطالعه SARS-CoV-2 antibody seroprevalence in the general population and high-risk occupational groups across 18 cities in Iran: a population-based cross-sectional study که با همکاری 42 محقق ایرانی به سرپرستی دکتر رضا ملک زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت دنیای اجرا شده، در فاز نخست، میزان شیوع آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در بین جمعیت عمومی و جمعیت پرخطر در معرض کووید -19 را طی فروردین تا خاتمه اردیبهشت ماه 99 آنالیز کرد.

دکتر حسین پوستچی، پزشک اپیدمیولوژیست و نویسنده اول مطالعه در تشریح مشخصات آن گفت: شرکت نمایندگان، حدود 9 هزار نفر از افرادی بودند که به طور تصادفی از بین جمعیت عمومی (ثبت نام شده ها در سیستم الکترونیکی سلامت ایرانیان یا مراکز مراقبتهای بهداشتی) و نیز جمعیت پرخطر (افرادی که بر اساس طبقه بندی سازمان بهداشت دنیای، به دلیل تماس نزدیک اجتماعی با افراد آلوده به وسیله محیط کار، بیشتر در معرض خطر ابتلاء به SARS-CoV-2 هستند.

وی افزود: این افراد شامل پزشکان و پرستاران خط مقدم درمان، کارکنان بهداشتی غیر خط مقدم، کارکنان داروخانه ها، رانندگان تاکسی، کارمندان بانک ها و صندوقداران سوپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای) در 18 شهر از 17 استان ایران (استان های شمالی: گرگان، بابل، ساری، رشت، اردبیل، تبریز و ارومیه؛ استان های مرکزی: تهران، مشهد، قم، اصفهان، همدان، سنندج و کرمانشاه؛ استان های جنوبی: اهواز، کرمان، شیراز و زاهدان) به عنوان استان های شاخص میزان عفونت انتخاب شدند.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در این مطالعه 5372 نفر (60 درصد شرکت نمایندگان) جزو افراد دارای مشاغل پرخطر در معرض SARS-CoV-2 و 3530 نفر (40 درصد) از جمعیت عمومی بودند. همچنین 56 درصد شرکت نمایندگان، مرد، سن اغلب افراد بین 30 تا 49 سال بوده است.

وی یادآور شد: 28 درصد شرکت نمایندگان همزمان با کووید -19، حداقل یک بیماری زمینه ای مزمن، (دیابت، سرطان، تالاسمی، هموفیلی، زوال عقل، بیماری های التهابی روده، پیوند اعضا، و …) داشته و 30 درصد افراد مورد مطالعه، تماس اخیر خود با شخصی که دارای بیماری کووید -19 بوده را تأیید نموده بودند.

پوستچی گفت: سرفه، تب، لرز، آنوسمی (از دست دادن بویایی)، گلودرد، سردرد، تنگی نفس، درد قفسه سینه، اسهال، ورم ملتحمه (قرمز شدن سفیدی چشم)، ضعف، میالژی (درد عضلانی)، آرترالژی (درد مفصلی) و تغییر سطح هوشیاری نیز از جمله علائم مورد آنالیز در این مطالعه بوده است.

به گفته نویسنده اول مطالعه حاضر، آنالیز آنتی بادی های IgG و IgM علیه SARS-CoV-2 در نمونه های خون شرکت نمایندگان در مطالعه نیز، با استفاده از کیت های Pishtaz Teb SARS-CoV-2 مورد تأیید سازمان غذا و داروی ایران انجام شده و شیوع سرمی، بر پایه نتایج آزمون ELISA برآورد شده است. همچنین تمام نمونه های خون، از شهرهای مورد آنالیز به تهران منتقل و تستها در یک آزمایشگاه اجرا شده است.

36 درصد جمعیت آلوده به ویروس، بدون علامت!

پوستچی در تشریح یافته های به دست آمده از آنالیز کل جمعیت عمومی و پرخطر در مطالعه گفت: از میان 7 هزار و 754 فردی که به سوالات مربوط به علائم کووید -19 پاسخ دادند، تست آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در یک هزار و 164 نفر، مثبت بود. طبق برآورد این مطالعه، 36 درصد جمعیت مبتلایان آلوده به ویروس در 18 شهر مورد آنالیز، بدون علامت بودند.

شیوع دو برابری آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در افراد دارای سابقه تماس با مبتلایان

وی افزود: شیوع آنتی بادی در بین افرادی که تماس با فرد مبتلا به SARS-CoV-2 را تأیید نموده بودند، به طور قابل ملاحظه ای در مقایسه با افرادی که چنین تماسی نداشتند، بالاتر (دو برابر) بود. بیشترین شیوع آنتی بادی مثبت در بین افراد دارای علامت بیماری مربوط به دارندگان علائم آنوسمی / از دست دادن بویایی (75 درصد) و تب (61 درصد) بوده است.

نویسنده اول این مطالعه گفت: همچنین شیوع آنتی بادی مثبت SARS-CoV-2 متناسب با تعداد علائم در بین افرادی که خود، علائم را گزارش نموده بودند، به ترتیب، در بین افراد بدون علامت 14 درصد، در افراد دارای علامت خفیف 20 درصد و در افراد دارای علامت شدید 43 درصد بوده است.

شیوع 17 درصدی آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در جمعیت عمومی

دکتر مریم درویشیان، فوق دکترای اپیدمیولوژی و دیگر نویسنده اول مطالعه نیز با اشاره به یافته های به دست آمده درباره جمعیت عمومی شهرهای مورد آنالیز گفت: میزان شیوع آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در بین جمعیت عمومی (3530 نفر) در 18 شهر مورد آنالیز از هفده استان ایران، 17 درصد بوده است.

بیشترین میزان شیوع آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در افراد 60 سال و بالاتر جمعیت عمومی

محقق اپیدمیولوژی بیماری های عفونی افزود: بیشترین میزان شیوع آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 ثبت شده در بین گروه های سنی مختلف جمعیت عمومی مورد آنالیز، با 29 درصد در بین افراد 60 سال و بالاتر مشاهده شد.

شهرهای دارای بیشترین میزان شیوع آنتی بادی اختصاصی SARS-CoV-2 در بین جمعیت عمومی

درویشیان، بالاترین میزان شیوع آنتی بادی علیه کووید -19 در جمعیت عمومی مورد آنالیز (3530 نفر) در 18 شهر ایران را نیز مربوط به شهرهای رشت (72 درصد)، قم (58 درصد)، گرگان (43 درصد) و بابل (22 درصد) اعلام و تاکید نمود: این نتایج بر اساس وزن دهی جمعیت هر شهر (جنس، سن و اندازه جمعیت) و عملکرد تست ها (حساسیت و ویژگی) تعدیل، برآورد و اعلام شده است.

وی گفت: برآوردهای این مطالعه، تفاوت قابل توجهی (1.7 تا 72 درصد) در میزان شیوع آنتی بادی های اختصاصی SARS-CoV-2 در بین جمعیت عمومی شهرهای مختلف نشان داده است.

شیوع 20 درصدی آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در جمعیت پرخطر

نویسنده اول مطالعه حاضر، با استناد به یافته های حاصل از این آنالیز، شیوع آنتی بادی اختصاصی SARS-CoV-2 در جمعیت دارای مشاغل پرخطر در معرض بیماری (5372 نفر) را 20 درصد گفت.

صندوقداران فروشگاه ها دارای بیشترین شیوع آنتی بادی مثبت SARS-CoV-2 در جمعیت پرخطر

به گفته وی، تفاوت قابل توجهی از نظر میزان شیوع آنتی بادی در بین گروه های شغلی مشاغل پرخطر مشاهده نشده است؛ به طوری که تنوع شیوع آنتی بادی از 18 درصد در بین غیرکارکنان مراقبتهای بهداشتی تا 22 درصد در بین صندوقداران فروشگاه های زنجیره ای و سوپرمارکتها بوده است. بیشترین میزان شیوع آنتی بادی در جمعیت پرخطر در برابر SARS-CoV-2 در شهرهای مورد مطالعه، مشابه جمعیت عمومی به ترتیب مربوط به شهرهای رشت، قم، گرگان و بابل بوده است.

عملکرد سه نوع مقاومت سیستم ایمنی بدن در برابرعفونت ویروس کرونا

دکتر رضا ملک زاده، عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت دنیای و نویسنده مسؤول مطالعه آنالیز میزان شیوع آنتی بادی علیه سندرم حاد تنفسی کرونا ویروس SARS-CoV-2، در جمعیت عمومی و جمعیت پرخطر 18 شهر از 17 استان ایران در تحلیل یافته های این مطالعه، سه نوع مقاومت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا را تشریح کرد.

وی گفت: این سه نوع مقاومت شامل: مقاومت آنی یا دفع فوری ویروس از بدن که باعث می گردد افراد اساساً بیمار نشوند؛ مقاومت آنتی بادی (فراوری آنتی بادی IgG و IgM در بدن در برابر حمله ویروس) و مقاومت سلولی (سلول های خاطره که به هنگام ورود ویروس آغاز به فراوری آنتی بادی می نمایند و تحقیقات دنیای در زمینه میزان و عمر آنتی بادی سلول های خاطره ادامه دارد) دانست و گفت: در این مطالعه، مقاومت آنتی بادی نوع دوم IgG و IgM اندازه گیری شده است.

میزان دقت تست های اندازه گیری آنتی بادی اختصاصی SARS-CoV-2 در مطالعه حاضر

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، با بیان این که یکی از اهداف مطالعه، دستیابی به نتایج دقیق تر در تستها و تخمین میزان ابتلاء در جمعیت عمومی و پرخطر دارای علامت و فاقد علامت بوده است، گفت: دقت تستهای سرولوژی در این مطالعه، تا 95 درصد است.

خطر انتشار ویروس با جمعیت مبتلایان بدون علامت؛ بخش عظیمی از جمعیت عمومی ایران هنوز مستعد ابتلاء

وی با اشاره به شیوع 17 و 20 درصدی آنتی بادی اختصاصی SARS-CoV-2 به ترتیب در جمعیت عمومی و جمعیت پرخطر 18 شهر مورد آنالیز ایران در این مطالعه و همچنین پیش بینی فاقد علامت بودن 36 درصد کل جمعیت آلوده به ویروس در شهرهای مورد آنالیز گفت: این یافته، شواهد محکمی برای این نتیجه گیری ارائه می نماید که شیوع آنتی بادی اختصاصی SARS-CoV-2 احتمالاً بیشتر از شیوع گزارش شده بر اساس موارد تأیید شده با تست پی سی آر است و بخش عظیمی از جمعیت ایران هنوز با ویروس کرونا تماس نداشته و مستعد ابتلاء هستند.

چرا اپیدمی کووید -19 در دنیا و ایران تا کنون مهار نشده است؟

وی تاکید نمود: اساساً، یکی از دلایل عدم مهار کامل عفونت کرونا ویروس در دنیا، وجود شمار زیادی از افراد مبتلای فاقد علائم بالینی است که در حال انتشار ویروس در سطح جامعه و خانواده ها هستند و بر خلاف افراد مبتلای دارای علائم بالینی و تحت قرنطینه، این افراد تحت هیچ قرنطینه ای هم قرار ندارند.

اهمیت شناسایی و برآورد جمعیت مبتلایان بدون علامت SARS-CoV-2

ملک زاده درباره اهداف و اهمیت مطالعه نیز گفت: بر اساس تاکید سازمان بهداشت دنیای، سنجش میزان آنتی بادی های اختصاصی SARS-CoV-2 در بین جمعیت می تواند فرایند انتشار بیماری با گذشت زمان را که به شدت به تعاملات اجتماعی و رعایت پروتکل های بهداشتی بستگی دارد، نشان دهد. همچنین ارزیابی دائمی جمعیت مستعد ابتلاء به ویروس که هنوز آلوده نیستند، سطوح مواجهه جمعیت با ویروس و نیز شمار مبتلایان بدون علامت، بسیار مهم است.

شیوع یکسان آنتی بادی اختصاصی COVID-19 در بین دو جمعیت پرخطر و عمومی چه هشداری می دهد؟

ملک زاده به شیوع مشابه آنتی بادی اختصاصی COVID-19 در بین جمعیت مشاغل پرخطر در معرض کووید -19 و جمعیت عمومی اشاره نمود و گفت: این یافته بیانگر آن است که راستا انتقال و انتشار ویروس عمدتاً از جمعیت عمومی به سمت جمعیت پرخطر است، بدان معنا که بیشترین عامل انتشار ویروس، اجتماعات خانوادگی یا تجمعات وسیع تر است و کنترل جمعیت عمومی - بخصوص افراد فاقد علامت که در حال انتقال ویروس و انتشار آن هستند- بسیار اهمیت دارد.

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: دیگر پیغام این یافته می تواند این باشد که اقدامات اجرا شده برای کنترل عفونت در بین کارکنان مشاغل پرخطر در برابر کووید -19 احتمالاً کافی نبوده یا سیاست های بهداشتی و پروتکل های مصوب، به طور مناسب رعایت نشده که البته برداشت دوم از این یافته، احتیاج به تحقیقات بیشتری دارد.

نویسنده مسؤول مطالعه، در همین باره تاکید نمود: برای جلوگیری از افزایش بالقوه بار بیماری کووید -19 در بیمارستان های سراسر کشور به وسیله کاهش موارد ابتلاء و مرگ و میرها، به ویژه در موج های احتمالی بعدی، باید سیاست های بهداشت عمومی و تجهیزات محافظتی شخصی کافی در بین کارکنان خط مقدم درمان بیماری، به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

آیا مبتلایان بهبود یافته دوباره مبتلا می شوند؟

به گفته ملک زاده، شواهد علمی نشان داده که حتی بعضی مبتلایان که تست آنها مثبت بوده، پس از بهبودی و منفی شدن تست، علائم ابتلاء به ویروس را مدتها بعد نیز نشان می دهند که این هم، به معنای ابتلای مجدد فرد نیست، بلکه علائم قبلی بیماری است که همچنان نمایان می گردد؛ هرچند که تحقیقات در این زمینه نیز برای نتیجه گیری کاملاً قطعی ادامه دارد.

چرا بهبود یافتگان از کووید -19 هم باید ماسک بزنند و پروتکل ها را رعایت نمایند

عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت دنیای، درباره ضرورت رعایت پروتکل های بهداشتی مقابله با بیماری کووید -19 حتی توسط بهبود یافتگان گفت: آنتی بادی در بدن فرد آلوده به ویروس، یک ماه بعد از ابتلاء به عفونت افزایش می یابد و به اوج می رسد.

وی افزود: در واقع این مرحله اول فراوری آنتی بادی است که سیستم ایمنی فرد برای مبارزه با ویروس و دفع آن، کوشش می نماید و پس از دفع ویروس، غلظت آنتی بادی کاهش می یابد، ولی فراوریش ادامه دار است و اصلاً به صفر نمی رسد و اگر فرد مبتلا، با ویروس تماس مجدد داشته باشد، آنتی بادی دوباره افزایش می یابد. این حالت برای بسیاری از عفونت های دیگر نیز وجود دارد و معنایش ابتلای مجدد به عفونت نیست.

ملک زاده افزود: نکته مهم آن است که حتی افراد مبتلای بهبود یافته که تست آنها منفی شده و بدنشان دارای آنتی بادی است هم ممکن است دوباره در معرض ویروس قرار گیرند و ویروس را بدون داشتن علائم بالینی، منتقل نمایند. از آنجا که ویروس کرونا، تا به امروز جهش های متعددی داشته، تحقیقات در حال آنالیز این موضوع است که آیا احتمال ابتلای مجدد بهبود یافتگان به ویروس جهش یافته کرونا وجود دارد یا نه؟ به همین دلیل تاکید داریم همه افراد چه مبتلا شده و بهبود یافته و چه مبتلا نشده، باید ماسک بزنند، فاصله را رعایت نمایند و دست ها را مرتب بشویند.

وی با بیان این که تا به امروز، هیچ مطالعه ای در ایران، شدت اپیدمی و میزان شیوع در این حجم از نمونه را آنالیز و برآورد ننموده است، به اهمیت این نوع مطالعات اشاره نمود و گفت: درغیاب این مطالعات، فراوانی موارد ابتلای بدون علامت و میزان شیوع عفونت سندرم حاد تنفسی کرونا ویروس در جمعیت عمومی و جمعیت پرخطر در برابر بیماری، نامشخص و ناکافی بوده است.

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در بیشتر مطالعات قبلی، برآورد شیوع کلی، بر اساس مناطق جغرافیایی طبقه بندی نشده و به عنوان مثال، شهرهای یک استان یا یک کشور و تغییرات بالقوه نرخ عفونت در مناطق مختلف را در نظر نگرفته اند. درحالی که در مطالعه حاضر، میزان شیوع آنتی بادی های اختصاصی SARS-CoV-2 برای کل جمعیت عمومی، جمعیت عمومی بر اساس شهر، جمعیت کلی و پرخطر بر اساس نوع شغل، جمعیت پرخطر بر حسب شهر و همه افراد برآورد شده است.

تأثیر انجام این مطالعات در سیاستگذاری های بهداشتی دقیق تر

عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت دنیای، با اشاره به انجام مطالعات اپیدمیولوژی مشابه در کشورهای دیگر برای تخمین جمعیت مبتلایان باعلامت و بی علامت، از جمله در هند، آمریکا و … گفت: این مطالعات به دلیل اهمیت نتایج آنها برای سیاستگذاری های بهداشتی دقیق تر، در بسیاری از کشورها در حال اجرا است.